लेख/विचार

श्री उपकुलपति राजेन्द्रराज वाग्ले ज्यू कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान जुम्ला सर्वप्रथम, नमस्कार टक्र्याउन चाहान्छौं । उपकुलपति ज्यू, हामी यहाँ आराम छौं, त्यहाँ तपाईको पनि आरामको कामना गर्दछौं । दुई हप्ता अघि प्रतिष्ठानको सम्पर्क कार्यालय काठमाडौैैं छोडेर केन्द्रीय कार्यालय जुम्लामा आईपुग्नुभएका तपाई र हामी बस्ने स्थान र कार्यालय मुस्किलले मात्र एक सय मिटर दूरी टाढा छ । यहाँ सामान्यतः हिँडडुल गर्दा समेत भेट भईहाल्ने ठाउँमा सूचनाको साधनहरु उपयोग गर्दा पनि तपाईसँग भेट हुन नसक्ने नियत र प्रवृतिको कारण यो सूचना र प्रविधिको तीव्रतम् विकास भईरहेको बेला २०औं शताब्दीको पराम्परागत हुलाक सेवालाई तपाईसँग भेट गर्ने माध्यमको रुपमा अंगिकार गर्न विवश भएको छौं । यतिबेला तपाई चन्द्र धरातल र हामी पृथ्वी रहेको जस्तो बिडम्बनायुक्त परिवेशको सामना गर्नु परिरहेको छ । उपकुलपतिज्यू, शक्तिशाली कर्णाली राज्

आजभोली जुम्ला बजार र आसपासका जनताहरु अध्यारोमा रात काटन बाध्य भएका छन । जनताले पैसा तिरे पछि बत्ती बाल्न पाईन्छ भनेर बत्ती घरमा आए पनि नआए पनि रकम तिरी रहेका छन् । यसै समयमा जनताले बत्तीको पैसा तिर्दा पनि बत्ती बाल्न पाएका छैनन,जुम्ला बजार अन्धाकार छ । २ बर्ष अगाडि जुम्ला पावर हाउस घुघुत्तीमा जडान गरेको मेशिनले राम्रोसँग काम नगर्दा जुम्ला सदरमुकाम आसपासका गाँउ घर अध्यारो परेको कुरा नयाँ पत्रिका राष्ट्रिय दैनिलको पत्रकार मानदत्त रावल र पत्रकार सागर परियारले समाचार सप्रेषण गरेको पढन पाईयो । अनि मैले मन मनै सोचे कि उक्त बत्ती वितरण गर्ने उपभाक्ता समितिबाट नेपाल सरकार अन्तर्गतको साना जल विद्युत आयोजनाले केही महिना अगाडि आफनो अधिनस्थमा लिएको छ । निश्चित रुपमा नेकपाको बहुमतको सरकार,त्यसमा पनि नेपाली जनताले बहुमत दिएर जिताएको कार्यकर्ताको प्यारो सरकार ,त्यसमा पनि जुम्ला निर्वाचन क्षेत्र अन्त

अस्तिकै कुरा हो साँझपख मौसम बिग्रेको जस्तो भयो हामी खान खाने बेला हुन लागेकै थियो हावाको तेज प्रवाहको शितलताले मनमा डर महसुस भयो अर्का साथिले भन्नू भो सर आज खाना छिटो खाउ है र त्यस लगतै हामी, दिनमा घाम नलागेको हुनाले  मोबाईलको  प्रकाशमा खाना खायौं । खाना खाएर सधैंझैँ हामी तिन साथी बसेर अर्काको कुरा काट्न सुरु गर्यो । हाम्रो कुरा राजनीतिक विशेषबाट सुरु भयो त्यसपछि आफ्नै कार्यालयको कमि कमजोरीको चर्चा गर्दै हामी आफ्नो जीवनमा आए र गएका प्रेमिकाहरुको धोका त्याग र बलिदानको कुरा गर्यो । एकजना साथिले प्रेमिका सित एकरातको कुरा खुब रमाइलो मानेर सुनाउँदा हामी पनि मख्ख परेर सुनिरहेका के थियो। तेहि बेला ठुलो चट्याङ परेको आवाज आयो र हामी नजिकै रहेको बल्ब फुट्यो चिन्ता तुरुन्तै बढ्यो हाम्रो कि हाम्रो इन्भर्टर त जल्यो कि भनेर तनाब बढेकै बेला बाहिर ठुलो पानी पर्न थाल्यो ।अवस्था, हाम्रो चारैतिर अध्या

“राष्ट्रको समृद्धि र विकास नयाँ राज्य व्यवस्थाले गर्ने होइन,   यसका लागी नेतृत्वको प्रवृति अर्थात चरित्र बदलिएको हुनुपर्छ  राजनैतिक दलका नेताहरुमा, अझै भनौ, शासन गर्ने शासकको प्रवृतिमा सिर्जनशिलता, सदाचारिता, इमान्दारिता र नैतिकता रहदैन भने प्रजातान्त्रिक भनौ, वा लोकतान्त्रिक भनौ वा गणतान्त्रिक, कुनै पनि राज्य व्यवस्थाले राष्टलाई समृद्धि र विकासको बाटोमा लैजान सक्दैनन् । लोकतन्त्र एक उन्नत, सभ्य र विकशित राज्यव्यवस्थाको असल चरित्र हो । यसका लागी सभ्य र सुसंस्कृत नागरिक र शासकहरु न्यनतम आवश्यकता हो । यसको अर्थ नेपालमा सभ्य र सुसंस्कृत नागरिक र राजनैतिक नेतृत्व नै छैन भन्न खोजेको होइन । नेपालमा यही लोकतन्त्रका लागी हजारौको बलिदान र संघर्ष रहेको छ । यसबाट आजको यो लोकतान्त्रिक व्यवस्था स्थापना भएको हो । यसका सवल र दुर्वल पक्षहरु पनि छन् । लोकतान्त्रिक व्यवस्थाका मालिक ठान्नेहरुले सबल पक्षहरु

सुर्खेत । फागुन १९ देखि २१ गतेसम्म सुर्खेतको बुलबुले उद्यानमा कर्णाली उत्सव हुने भएको छ । सुर्खेतस्थित ऋति फाउण्डेशनले विभिन्न व्यक्ति तथा निकायसंग सहकार्य गरी उक्त उत्सवको आयोजना गर्न लागेको हो । बौद्धिक बहस हुने यस्तो कार्यक्रम कर्णालीमै पहिलोपटक सञ्चालन हुन लागेको आयोजकले जनाएको छ । उत्सवमा प्रवेश निःशुल्क गरिएको छ । कार्यक्रममा साहित्यका अलावा आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक तथा ऐतिहासिक विषयमा बहस हुन्छ । ‘कुडा कर्णालीका’ मुख्य नारा रहेको उक्त उत्सवले वास्तविक कर्णालीलाई चिन्ने र चिनाउने उद्धेश्य लिएको कर्णाली उत्सवका संयोजक कमलराज लम्सालले बताए । छलफलमा कर्णालीका सम्भावना तथा गौरव गर्नलायक पहिचानका विषयवस्तु समेटिने उत्सव तयारी समिति सदस्य तिलक पौडेलले बताए । आयोजक संस्थाका संस्थापक सदस्य रेशम विष्टले कर्णालीको भाषा, संस्कृति, सभ्यता र पुरातत्वको उत्खननका लागि बहस सिर्जना गर्न उत

करिब चार महिना पछिको जन्मुभूमि आगमनको पहिलो दिन निकै स्मरणीय बन्यो । काम विशेषले जुम्ला आएको थिए केही समयका लागि । जुम्ला आएको पहिलो दिन लगभग सबै सहकर्मीहरुसँग भेटघाट भयो भाद्र १९ गते । भाद्र २० गते बिहानै कर्णाली प्रदेशका मुख्यमन्त्री र मन्त्रीहरुसँगको पत्रकार सम्मेलनमा सहभागी भईयो । दिउँसो परीक्षामा । ४ बजे अकस्मात पातारासीको यात्रातय भयो । सारथी थिए, नेपाल पत्रकार महासंघका केन्द्रीय सदस्य पुर्णप्रसाद चौलागाई । झिमझिमे वर्षाको डरसंँगै शुरु भयो सवारी यात्रा । खंलगाबाट मोटरसाईकलमा यात्रा शुरु गर्दा अलिअलि पानी परिरहेको थियो । जुम्ला बजार खलंगा देखि पातारासीको सिमाक्षेत्र भाङखोला सम्मको यात्रामा परीक्षा प्रणाली देखि पेशागत र व्यक्तिगत कुरामा भलाकुसारी भयो । झिमझिम पानी परिहेको थियो । भाङखोला नजिकै बाईक पुनेरी (सप्तरंगी)को फोटो खिचे पुर्ण दाईले । त्यसको करिब ५ मिनेटमा उर्थू बजार पुगियो ।

जुन बेला यो देशमा पन्चायती निरंकुशताले राज्यको हरेक क्षेत्रमा आपmना पन्जाहरु फिजाई रहेको थियो । राज्यका सम्पुर्ण संयन्त्रहरु जसरी निरंकुसताको पक्षपोषणमा लगाउनु पर्ने विवशता थियो । देश भित्र राजनैतिक सघ संगठन मात्र होईन सामाजिक ब्यवसायिक एबं पेशागत संघ सगठन समेत प्रतिबन्धित थिए । देश भित्रको बिषम परिस्थितीमा पनि संसारको प्रबिधिको जगतमा भईरहेको तिब्र बिकास सगै नेपाल पनि नबिन प्रबिधिको बिकासमा कुनै शासकको शासनमा कैद हुुनु हुन र देश भित्र पनि बिकासको गुणात्मक फडको मार्न बिभिन्न दक्ष प्राबिधिक हरुको उत्पादन र ब्यवस्थापन हुनु पर्दछ भन्ने भावनालाई आत्मसात गदै सामुहिक संगठनिक बलले नै इन्जियिरिङ्ख क्षेत्रको तमाम समस्या र चुनौतिलाई हल गर्नै गरि शासक वर्गलाई घच्घच्यायनु पर्दछ भन्ने आत्मबिश्वासको साथ पन्चायती कालरात्रीको मध्यकालमा भुमिगत रुपमै २०३७ जेष्ठ ११ गते कृष्ण रिजालको सभापतित्वमा तत्कालि

भारतसँगको सम्बन्धलाई केन्द्रमा राखेर त्यसकै आलोकमा नेपालको समग्र विदेश नीति तर्जुमा गर्ने प्रयास बिपीले गरे । काठमान्डौ । नेपालीको मनोविज्ञानलाई सबैभन्दा बढ्ता प्रभावित गर्ने ‘जनताको छोरो’को प्रसंग आउँदा धेरैको मनमा बिपी कोइरालाको विम्ब बन्ने गर्छ । राणाशाही र निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्थाविरुद्ध तथा प्रजातन्त्रको पक्षमा बिपीले सम्झौतारहित संघर्ष गरे । यस ध्येयमा लाखौँ मानिस परिचालन गरे । त्यसैले प्रजातन्त्रको इतिहासमा बिपीको विशिष्ट स्थान छ । राणाशाही अन्त्य भएर निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्था लागू हुनुअघि करिब डेढ वर्ष ९०१६ जेठ देखि ०१७ पुस० उनले नेपालको पहिलो जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री भएर मुलुक हाँक्ने अवसर पाए । त्यस अवधिमा आफ्नो दृष्टिकोणअनुरूपको विदेश नीति तर्जुमा गर्ने प्रयत्न उनीबाट भयो । राजा महेन्द्रले ‘कु’ गरेर निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्था लागू गरेपछि बिपीले सोचेभन्दा भिन्न विदेश नी