लेख/विचार

करिब चार महिना पछिको जन्मुभूमि आगमनको पहिलो दिन निकै स्मरणीय बन्यो । काम विशेषले जुम्ला आएको थिए केही समयका लागि । जुम्ला आएको पहिलो दिन लगभग सबै सहकर्मीहरुसँग भेटघाट भयो भाद्र १९ गते । भाद्र २० गते बिहानै कर्णाली प्रदेशका मुख्यमन्त्री र मन्त्रीहरुसँगको पत्रकार सम्मेलनमा सहभागी भईयो । दिउँसो परीक्षामा । ४ बजे अकस्मात पातारासीको यात्रातय भयो । सारथी थिए, नेपाल पत्रकार महासंघका केन्द्रीय सदस्य पुर्णप्रसाद चौलागाई । झिमझिमे वर्षाको डरसंँगै शुरु भयो सवारी यात्रा । खंलगाबाट मोटरसाईकलमा यात्रा शुरु गर्दा अलिअलि पानी परिरहेको थियो । जुम्ला बजार खलंगा देखि पातारासीको सिमाक्षेत्र भाङखोला सम्मको यात्रामा परीक्षा प्रणाली देखि पेशागत र व्यक्तिगत कुरामा भलाकुसारी भयो । झिमझिम पानी परिहेको थियो । भाङखोला नजिकै बाईक पुनेरी (सप्तरंगी)को फोटो खिचे पुर्ण दाईले । त्यसको करिब ५ मिनेटमा उर्थू बजार पुगियो ।

जुन बेला यो देशमा पन्चायती निरंकुशताले राज्यको हरेक क्षेत्रमा आपmना पन्जाहरु फिजाई रहेको थियो । राज्यका सम्पुर्ण संयन्त्रहरु जसरी निरंकुसताको पक्षपोषणमा लगाउनु पर्ने विवशता थियो । देश भित्र राजनैतिक सघ संगठन मात्र होईन सामाजिक ब्यवसायिक एबं पेशागत संघ सगठन समेत प्रतिबन्धित थिए । देश भित्रको बिषम परिस्थितीमा पनि संसारको प्रबिधिको जगतमा भईरहेको तिब्र बिकास सगै नेपाल पनि नबिन प्रबिधिको बिकासमा कुनै शासकको शासनमा कैद हुुनु हुन र देश भित्र पनि बिकासको गुणात्मक फडको मार्न बिभिन्न दक्ष प्राबिधिक हरुको उत्पादन र ब्यवस्थापन हुनु पर्दछ भन्ने भावनालाई आत्मसात गदै सामुहिक संगठनिक बलले नै इन्जियिरिङ्ख क्षेत्रको तमाम समस्या र चुनौतिलाई हल गर्नै गरि शासक वर्गलाई घच्घच्यायनु पर्दछ भन्ने आत्मबिश्वासको साथ पन्चायती कालरात्रीको मध्यकालमा भुमिगत रुपमै २०३७ जेष्ठ ११ गते कृष्ण रिजालको सभापतित्वमा तत्कालि

भारतसँगको सम्बन्धलाई केन्द्रमा राखेर त्यसकै आलोकमा नेपालको समग्र विदेश नीति तर्जुमा गर्ने प्रयास बिपीले गरे । काठमान्डौ । नेपालीको मनोविज्ञानलाई सबैभन्दा बढ्ता प्रभावित गर्ने ‘जनताको छोरो’को प्रसंग आउँदा धेरैको मनमा बिपी कोइरालाको विम्ब बन्ने गर्छ । राणाशाही र निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्थाविरुद्ध तथा प्रजातन्त्रको पक्षमा बिपीले सम्झौतारहित संघर्ष गरे । यस ध्येयमा लाखौँ मानिस परिचालन गरे । त्यसैले प्रजातन्त्रको इतिहासमा बिपीको विशिष्ट स्थान छ । राणाशाही अन्त्य भएर निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्था लागू हुनुअघि करिब डेढ वर्ष ९०१६ जेठ देखि ०१७ पुस० उनले नेपालको पहिलो जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री भएर मुलुक हाँक्ने अवसर पाए । त्यस अवधिमा आफ्नो दृष्टिकोणअनुरूपको विदेश नीति तर्जुमा गर्ने प्रयत्न उनीबाट भयो । राजा महेन्द्रले ‘कु’ गरेर निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्था लागू गरेपछि बिपीले सोचेभन्दा भिन्न विदेश नी

जंग बहादुर बुढा (विरही साईला)               गजल १,गुरु ब्रहमा गुरु विष्णु देवो महेश्वर नानी तिनै गुरु पुज्य हुन्छन् सधै पुज्ने गर नानी २,गुरुनै हुन ज्ञानका आर्दशका प्रतिक पनि सजिप गई ज्ञान लिएर भाव सागर तर नानी ३,(गु) अर्थको अन्धकार हो (रु)को अर्थ ज्योती तर्फ डोरया्ई लिने गुरु महान यति बुझ्ने गर नानी ४अथक प्रयास गरिकन लान्छन् सधै जीन्दगीमा अन्धरको जालोभित्र तिमी कहिले नपर नानी ५,मैन बत्ती झै आफु बलेर दुनिँयालाई प्रकाश दिने तिनै गुरु महान हुन्छन् पुज्दै जाने गर नानी ६,बा आमाले जन्माएर जिम्मा द्न्छिन् गुरुलाई असल व्यक्ति बनाईदिने मानी ठुलो भर नानी ७,भविष्यका निर्माता हुन् पध प्रदश यिनै गुरु ज्ञानको ज्योती लिनलाई यिनै सामु सर नानी ८,कुमाले झै शिष्यलाई थरिथरि आकार ढाल्दै डक्टर पाईलट ईन्जिनियर बन्छन् यीनकै भर नानी ९,एक लब्यले गुरु दक्षिण बुढि औँला काटिद

सागर परियार तातोपानी गाउँपालिकाले जुम्लामै पहिलो नमुनाका रुपमा कला सांस्कृतिमा कलम चलाउदै आएका गाउँपालिका भित्रका लेखक  साहित्यकारलाई सम्मान गरेको छ । २०६ औ भानु जयन्तीको अबसरमा गाउँपालिका झण्डै आठ जना लेखक साहित्यकारलाई सम्मान गरिएको गाउँपालिका प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत नेत्रराज गिरीले बताए । उनका अनुसार तातोपानीका पुर्व प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत तथा लेखक साहित्य खडानन्द चौलागाई, प्रकाशचन्द्र खत्री, हरिबाबु चौलागाई, लाल प्रसाद चौलागाई, खड्क बहादुर स्वार, राज बहादुर कुँवर र शुभाकर विश्वकर्मा गरी ८ जना साहित्यकार लेखकलाई सम्मान गरिएको हो । लेखमा अझै प्रभावकारीता आवस, उर्जा मिलोस भन्ने सोचका साथ लेखकलाई प्रोत्साहनका लागि ढाका टोपी तथा दोसल्ला सहित सम्मान गरिएको गाउँपालिका अध्यक्ष नवराज न्यौपानले बताए । उनका अनुसार कविता, कथा लेखनमा अझै प्रभावकारी गर्न सुझाब दिए । गाउँपालिकाको शिक्षा श

सागर परियार २० वर्षपछि सम्पन्न भएको स्थानीय तहको निर्वाचनमा नेपालकै पहिलो मेयरका रुपमा कान्तिका सेजुवाल निर्वाचित भईन । कर्णालीको पहिलो नगरपालिका चन्दननाथको मेयरमा महिलाबाट उनले बाजी मारिन । जुम्लाको सामुदायिक विद्यालयमा झण्डै ४० वर्ष लामो समय शिक्षिका थिईन । उनले त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट दुईवटा विषयमा स्नातकोत्तर गरेकी छन् । उनले निर्वाचनमा जित हासिल गर्नु अघि र मेयर भईसकेपछि हाल सम्म पनि चन्दननाथ नगरपालिकालाई कनेक्टिभिटी, ईलेक्टिसिटीमा देशकै नमुना बनाउने अठोट गर्दै आएकी छन् । जुम्लाको विकास, कर्णालीवासीका समस्या, जनप्रतिनिधि सँगको अपेक्षा, स्थानीय तहको दुईमा भएका गतिविधिका बारेमा कर्णाली पोष्टकर्मी सागर परियारले गरेको कुराकानीको सार ः स्थानीय सरकार संचालनको दुईवर्षमा केके गर्नु भयो ? म जनप्रतिनिधिका रूपमा चुनिएर आएपछि जेठ ७ गते सपथ लिएर जनताको सेवा गर्ने प्रण गरे । दुर्ग

अजवी पौड्याल, रिपोर्टरको डायरी,  नेपालको सबैभन्दा लामो नदी कुन हो थाहा पाउने सिलसिलामा कर्णालीको नाम पहिलोपटक सुनेकी थिएँ। स्कुल–कलेज पढ्ने क्रममा अनेक किस्सा र किंवदन्ती सुनिन्थ्यो कर्णालीको। त्रिविमा डिग्री पढ्ने बेलामा मात्रै कर्णाली प्रदेशका साथीहरूसँग भेट हुने मौका मिल्यो। चट्टान फोरेर मानिसले बनाएको गोरेटो बाटो, मुगुमा रहेको सुन्दर रारातालको बयानमा मविवि शाहले लेखेको कविता पढेरै हुर्किएकी हुँ। जुम्लाको चन्दननाथ मन्दिर, सिजा उपत्यका, सुर्खेतको बुलबुल ताल, मुगुको आदिनाथ मन्दिर, काक्रेविहार, से फोक्सुण्डो ताल, पचाल झरना, यार्सागुम्बा उम्रने पहाड, दैलेखको गुराँसे जस्ता पर्यटकीय ठाउँबारे सुन्ने मौका पाएकी थिएँ। मविवि शाहले स्वर्गकी अप्सराको उपमा दिएको रारा ताललाई आफ्नै आँखाले देख्ने रहर मनमनै बढिरहेको थियो। चैतको तेस्रो हप्ता कर्णाली जाने अवसर जुट्यो। सुर्खेत, दैलेख, कालीकोट, जु

आजभन्दा १०४ वर्ष पहिले सुदूरपश्चिमको डोटीमा पर्ने जैनौली गाउँमा द्वारिकादेवी ठकुरानीको जन्म भएको थियो । बुवा खरिदार वामदेव पन्त र आमा राधिका पन्तको कोखबाट उहाँको जन्म भएको हो । शिक्षित र समाजसेवी परिवारमा उहाँको जन्म भएकाले समाज सेवा र राजनीतिमा लाग्न उहाँलाई कुनै रोकतोक थिएन । घरपरिवारबाटै उहाँको राजनैतिक यात्रा सुरु भएको थियो । अहिले पनि छोरीलाई शिक्षा दिन अनाकानी गर्ने समाजमा उहाँका बुबाले बनारसबाट घरमै पण्डित बोलाएर शिक्षा दिनु भएको थियो । सानैदेखि पढाइमा तीक्ष्ण ठकुरानीले, ८ वर्षको उमेरमा नै भागवत गीता र महाभारतका श्लोकहरु कण्ठ पार्नुभएको थियो । आफूले सिकेका कुरा समाजका अरु मान्छेहरुलाई पनि भन्ने, सामाजिक बहस गर्ने, कसैसँग बोल्न नडराउने खालको स्वाभाव थियो ठकुरानीको । परिवारका साथै आफूले पनि शिक्षा आर्जन गरिसकेपछि उहाँलाई समाजलाई बुझ्न समस्या भएन र आफ्नो पूर्ण जीवन समाजसेवा र राजनीत